Nova generacija

Uvođenje mladosti / Introducing Youth, Filmski centar Srbije, 2008.

• Dvojezični srpsko-engleski zbornik tekstova Uvođenje mladosti / Introducing Youth posvećen je mladim srpskim filmašima, novoj generaciji filmskih kritičara i redatelja koji tvore okosnicu suvremenog srpskog filma. Baš kao što je i u brojnim drugim zemljama u regiji (pa tako i u Hrvatskoj) u jednom prijelomnom trenutku došlo do generacijske smjene s pojavom novih imena koja su tek izašla iz akademskih hodnika, a već počela snimati provokativna i stilski zanimljiva ostvarenja, tako je i u Srbiji u proteklih pet-šest godina došlo do preokreta u kreativnom izrazu, ali i recepciji filmova. U zemlji koja godišnje snimi otprilike petnaest dugometražnih igranih filmova (malo više od Hrvatske, koja je na ovogodišnjem Festivalu u Puli predstavila deset premijernih naslova) postojala je potreba za teorijskom artikulacijom novih strujanja, odnosno nekom vrstom presjeka recentne produkcije. Ovaj zbornik popunjava upravo tu prazninu, sadržavajući jedanaest tekstova o toj tematici. Treba odmah naglasiti: baš kao što ni svako novo ostvarenje nije nužno samo po sebi kvalitetno jer je iskaz mlađe generacije, tako ni kvaliteta tekstova u zborniku nije ujednačena, kako s obzirom na raznolikost tema i dužinu priloga, tako i uzevši u obzir da su neki radovi tek puki informativni prikazi, a neki ozbiljnije filmološke studije. Utoliko čitatelj može steći solidno znanje o toj temi, ali i poželjeti da su prilozi u knjizi u cjelini koherentniji i povezaniji.
  
  Iako se kao prijelomna godina uzima 2000. (što bi se u izvjesnoj mjeri moglo odnositi i na promjene u hrvatskoj kinematografiji), obrađeni su i filmovi snimljeni devedesetih što pomalo dovodi do zbrke kad je riječ o pokušaju artikulacije generacijske poetike. U tekstu o „dionizijskoj prošlosti i apolonskoj budućnosti“ Goran Gocić nudi originalno (iako dosta emfatičko) viđenje srpskog filma, iz perspektive opreke tzv. ružičastog talasa nasuprot socijalnom hororu kao opreke starih i novih. Ana Janković Poljić donosi neku vrstu povijesnog pregleda od 2000. godine naovamo, razumijevajući pomake prvenstveno u nacionalnom i rodnom ključu; ona, naime, opravdano smatra da nova generacija filmaša pokazuje tendenciju subvertiranja patrijarhalnog diskursa kao i subverzivnost prema dosadašnjim reprezentacijama nacionalnog identiteta unutar srpskog filma do devedesetih godina (što je posve ispravna, iako ne i stopostotno primjenjiva teza). Ivana Kronja u tekstu Estetika paranoidnih realnosti u filmovima Milutina Petrovića govori o postmodernom obratu pri čemu film postaje stvarnost, a svakodnevna realnost fikcija, približavajući srpski film ne samo suvremenim kretanjima, nego i ukazujući na žanrovske permutacije unutar nacionalne kinematografije. Dubravka Lakić u jednostavno naslovljenom tekstu Nova energija detaljno kritički analizira tri filma iz 2007. koji po njenom sudu pripadaju u kategoriju „obavezno gledati i toplo preporučiti“, a radi se o ostvarenjima Klopka, Hadersfild i Četvrti čovek.
  
  Amra Latifić bavi se subverzijom u postsocijalističkom filmu, općenito zanimljivom temom u svim istočnoeuropskim kinematografijama; njezin je stav da postsocijalizam koristi kritičku samorefleksiju kao strategiju subverzivnosti u odnosu na dominantan politički kontekst. U tekstu Dejana Ognjenovića o žanrovskim filmovima u novijoj srpskoj kinematografiji iznosi se pomalo sporna, iako u tekstu argumentirana teza da je žanrovski film u ex-Yu bio potencijalna subverzija, odnosno stranputica, te da su dominantni žanrovi bili gotovo isključivo komedija, socijalna drama i partizanski film (o čemu bi se moglo detaljno raspravljati). Saša Radojević piše o „dugom životu dokumentarne drame“, a Ivan Velisavljević o rokenrolu u srpskoj kinematografiji, na što se nadovezuje i članak Dimitrija Vojnova o usponu i padu srpskog pop filma (usputno rečeno, sub-žanra koji nikad nije zaživio u Hrvatskoj). Smatrajući da u srpskim okolnostima ne funkcionira prenošenje holivudskih pop-matrica te da sve zavisi od spoja komunikativnosti, gledanosti, ideološke relevantnosti i kvalitete, dolazi se do zaključka da velika gledanost domaćeg filma u Srbiji (što nije slučaj s hrvatskim filmovima u Hrvatskoj) proizlazi iz komercijalnosti i stereotipnih matrica pop-zabave. Zbornik završava tekstom Srđana Vučinića o značenju groteske u novijem srpskom filmu (što bi se moglo uzeti i kao stalno prisutna karakteristika srpske kinematografije). Kao što je već rečeno, iako kratki i tematski neujednačeni, prilozi u ovom zborniku zainteresiranom čitatelju nude solidan pregled suvremenih teorijskih pristupa i novih kinematografskih tendencija u Srbiji u proteklih deset godina.
  
  © Tonči Valentić, FILMOVI.hr, 1. kolovoza 2011.

Piše:

Tonči
Valentić